Siyasi partilerin ortaya çıkmalarında etken olan faktörleri üç başlık altında toplamak mümkündür. Bunlardan ilki 19. yüzyılda Batıda gözlemlenen temsili ve sorumlu hükümet ilkesinin yerleşmesi ve genel oy hakkının genişlemesi, diğeri modernleşme ile birlikte ortaya çıkan toplumsal gelişmeler, üçüncüsü de geleneksel sistemlerden modern sistemlere geçerken krizlerin oynadıkları roldür.

Siyasi partiler ve parti sistemleri esas olarak 18. yüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılda Kuzey Amerika'da ve Batı Avrupa'daki yaşanan gelişmelerin ürünleridir. O zamana kadar, daha sonra parti olarak anılacak kurumlar, belirli bir lideri ya da fikri desteklemek üzere oluşturulmuş gruplanmalar ya da fraksiyonlar olarak varlık gösteriyordu.

Fraksiyonlar ve fraksiyonculuk genel olarak toplum içinde ayrılığa yol açan olgular olarak algılandıkları için, olumsuz bir çağrışımları vardı. 

Dünyada siyasi partilerin ilk olarak ortaya çıktığı Amerika Birleşik Devletleri'nde, partiler 1790'ların sonlarında franksiyonların giderek kurumsallaşmasıyla siyasi sistemin temel kurumsallaşmasıyla siyasal sistemin temel kurumları haline gelmişlerdir. 

Avrupa'da, 19. yüzyıl zarfında meydana gelen iki gelişme fraksiyonların partilere dönüşmesini kolaylaştırmıştır: Yönetici konumdaki monarşilerin aleyhine olacak şekilde parlamentoların güçlenmesi ve oy hakkının genişlemesi. İngiltere'de, modern parti örgütlenmeleri iktidarın daha kapsamlı olarak 19. yüzyılın başlarında monarşilerden parlamentoya geçmesinin ve 1832, 1867 ve 1885'te yapılan reformlar sayesinde oy verme haklarının genişlemesinin ardından ortaya çıkmıştır. 

Parlamento ve oy verme hakkının genişlemesi arasındaki ilişki Avrupa kıtasında değişiklik göstermiştir. Söz gelimi, Belçika ve İtalya gibi bazı ülkelerde yasama organı güçlendikten sonra oy verme hakları kitlelere sunulmuş olsa da, Danimarka gibi başka ülkelerde oy verme hakkı iktidarın monarşiden, yasama organına aktarılmasından çok daha önce genişlemiştir. 

Partiler ve parti sistemlerinin tarihsel olarak Batı Avrupa'da nasıl ortaya çıktığına dair alternatif bir açıklama toplumsal ayrılıkların siyasete yansıtılmasını esas olarak almaktadır.